Donderdag 4 mei was de jaarlijkse Dodenherdenking bij het Vredesmonument aan de Horst. Het was de tweede Dodenherdenking sinds de inval van Rusland in Oekraïne. Het nationale jaarthema was ’Leven met Oorlog’. De mensen in Oekraïne weten wat dat betekent.

Door Jack IJpelaar

Tegen 18.30 uur verzamelen zich de deelnemers aan Dodenherdenking bij de parkeerruimte van De Efteling op de Horst. Op een teken van de organisatie zet de stoet onder begeleiding van muziekvereniging Concordia, de Gildes en scouting zich in beweging richting het Vredesmonument. De opkomst is indrukwekkend. De stoelen die klaarstaan worden ingenomen maar het blijken er niet genoeg. Achter de stoelen staan mensen in dikke rijen tot onder de bomen.

Slachtoffers blijven herdenken

Na muziek ’Air for Winds’ door Concordia opent voorzitter Frans van Dongen de bijeenkomst. “De meerderheid van de bevolking is geboren na 1945 en heeft de oorlog niet zelf meegemaakt. Toch leeft die wel bij de jongere generaties. Wat een oorlog kan aanrichten zien we in Oekraïne en de burgeroorlogen die op dit moment woeden: Verwoestingen en vluchtelingen. Er moet een eind aan komen, net zoals er ook bij ons een eind kwam aan de oorlog op 5 mei 1945. Vrijheid is belangrijk. Vrijheid is kostbaar. We blijven de slachtoffers elk jaar op 4 mei herdenken.”

Indrukwekkend verhaal Frieda Belifante

Afgewisseld door muzikale intermezzo’s van muziekvereniging Concordia en de koren St. Caecilia de Moer/Berndijk zijn er toespraken. Als eerste spreekt burgemeester Hanne van Aart. Ze vertelt het indrukwekkende verhaal van verzetsstrijdster Frieda Belifante. Geboren in 1904. Zij was celliste en dirigente. Ze viel op vrouwen, wat voor haar generatie niet kon. Frieda was niet alleen muzikaal en lesbisch, ze was ook nog eens half Joods. Meerdere redenen voor de Duitsers om haar op te pakken. Zij sloot zich aan bij een verzetsgroep van homoseksuelen en bij de illegale groep 2000 van Coba van Tongeren. Door haar verzetswerk kwam ze in het vizier van de Nazi’s maar wist uit hun handen te blijven door zich te vermommen als man. Uiteindelijk heeft Frieda zich in de VS gevestigd waar ze een symfonieorkest oprichtte, dat na enkele succesvolle jaren werd opgeheven. Waarschijnlijk om reden van haar seksuele geaardheid. Frieda overleed in 1995.

De bevrijding van Loon op Zand

Vervolgens vertelt Eric Michgelsen over de bevrijding van Loon op Zand in oktober 1944. Op 26 oktober kwam het bericht dat de opmars naar Loon op Zand was begonnen. De Duitsers hadden Loon op Zand als strategische plaats aangemerkt omdat het de enige weg van Midden Brabant was naar de Maas en die wilden ze zo lang mogelijk open houden. Daarom werd het dorp met man en macht verdedigd. Eric vertelt hoe de strijd verliep waarbij de bewoners alle dagen in de schuilkelders verbleven. Het urenlang aanhoudend afvuren van granaten op het dorp en de felle strijd in de straten waarbij vooral de Kloosterstraat het zwaar te verduren kreeg. In de avond van 28 oktober werd de laatste Duitser overmeesterd. Hij had zich verschuild in de kerktoren. Toen was Loon op Zand echt bevrijd. Vier inwoners hadden het echter niet overleefd.

Helverlichte weg van verzoening

Na het verhaal over de bevrijding van Loon volgt de kranslegging namens negen organisaties waarna leerlingen van basisschool De Start en het Haestrechtcollege een gedicht voordragen, en spreekt vrijwilliger Huub van der Linden van kamp Vugt. Hij doet er rondleidingen en vertelt hoe hij de rondleidingen met leerlingen van het VMBO en het Gymnasium afsluit met een bezoek aan de bezinningsruimte waar 749 naamplaatjes aan de muren hangen van overledenen van Kamp Vugt. Huub vertelt het verhaal van één van hen. Een boer uit Friesland, Hein Schutte, die onderduikers een schuilplaats gaf op de boerderij. Op 14 juni 1944 wordt de boer gearresteerd door de SD en naar Kamp Vugt afgevoerd. Op 22 augustus wordt hij uit het cellenblok gehaald en gefusilleerd. Kleindochter Iete, van Hein Schutte, vertelde Huub bij een bezoek aan Kamp Vugt dat haar oma, ondanks haar grote verdriet, nooit de moordenaars van haar geliefde man heeft gehaat. Zij koos niet voor de donkere weg van de haat, maar voor de helverlichte weg van verzoening. De enige weg die leidt tot vrede.

Stilte

Als afsluiting brengen twee jeugdige vendeliers van de Gilden de vendelgroet. Na ‘The Last Post’ van de trompettist volgen twee minuten stilte. Het is een bijna tastbare stilte. De wind is gaan liggen. De zon zoekt langzaam beschutting achter het jonge groen van de ontluikende natuur. Alleen de vogels onderbreken de stilte met hun gezang. Ieder is verzonken in zijn eigen gedachte. Daarbij gaan wellicht ook veler gedachten naar de Oekraïners op wie het jaarthema zo van toepassing is: Leven met Oorlog, omdat zij zonder enige reden slachtoffer zijn van een onnodige oorlog. Met het Wilhelmus wordt de indrukwekkende herdenking afgesloten.