Het Gilde Sint Ambrosius uit Loon op Zand is opgericht in 1784. Toen er nog drie Gilden waren in het dorp werd één keer in de zes jaar het Koningsschieten bij Ambrosius gehouden. Sinds 1973 wordt er een keer in de vier jaar om de prestigieuze titel gestreden. Dit jaar werd voor de 40ste keer de schutsboom opgericht om te kampen om de titel. Dat ging gepaard met veel folklore en tradities.

Door Jack IJpelaar

Vanuit hun tehuis aan de Klokkenlaan gaan de leden van Ambrosius, uitgedost in hun kleurrijke tenues, met vaandels en onder begeleiding van trommels en hoorns in optocht naar de kleine Kasteelweide waar de schutsboom staat opgesteld. Vandaag wordt gestreden wie vier jaar lang het Gilde als koning zal vertegenwoordigen. Er gaan leden mee in rolstoel, scootmobiel, maar ook in wandelwagens. Wie dacht dat Gildebroeders iets is van oude mannen met sigaren moet een kijkje nemen bij Ambrosius. Het Loonse Gilde mag zich verheugen in een grote diversiteit van leeftijden onder de leden, van kinderen tot bejaarden en is met 105 leden een van de grootste gildeverenigingen van Brabant.

De schutsboom vrijen

Bij het betreden van de Kasteelweide wordt met de gehele stoet drie maal een ronde om de schutsboom afgelegd. Dat is om de schutsboom zogenaamd te vrijen, oftewel vrij te maken van geesten. De stoet trekt zo driemaal voorbij aan het publiek en burgemeester Hanne van Aart en beschermheer van het Gilde Jan Baptist Verheyen. Zij volgen aan de rand van de Kasteelweide het folkloristische schouwspel.

Eerste vrouwelijke koning

Na het vrijen van de schutsboom heet Hoofdman Jan van Riel iedereen welkom. De Schutsboom wordt gestreken en de vogel van hout wordt er op gemonteerd. Dat gaat nog niet zonder slag of stoot, maar uiteindelijk lukt het en wordt de schutsboom opgericht. Traditie is dat de Hoofdman de vogel zal vrijen met drie schoten, maar hij vergeeft het eerste schot aan de burgemeester en het tweede aan de beschermheer. De handboog wordt echter pas gespannen als er gezamenlijk is geproost met schrobbelèr en als onder het roeren van de trommen de huidige koning, Melanie Nieuwenhuisen, het koningsvest met het koningszilver heeft afgelegd onder de schutsboom. Melanie was de eerste vrouwelijke koning van het Ambrosius.

Rechten en plichten van de koning

Nadat de burgemeester, beschermheer en hoofdman hebben geschoten (en alle drie gemist) wordt er geloot onder de kandidaten die zich hebben opgegeven. De Hoofdman leest de rechten en plichten, waarbij duidelijk wordt waarom niet iedereen koning wil worden. Het kost tijd en geld. Zo moet de koning het Gilde vier jaar lang overal vertegenwoordigen bij alles waarbij het Gilde acte de présence moet geven door het hele land, waarbij hij/zij de kosten voor eigen rekening neemt. De koning moet zelf zijn zilveren plaat op het koningsvest bekostigen. De koning zorgt bij lief en leed voor verbroedering. Hij/zij heeft ook rechten. De koning is vrijgesteld van contributie en mag na aanvaarden van de koningstitel over het vaandel lopen, wat verder alleen is voorbehouden aan de koning van het land en de paus.

Vele treffers, geringe beschadiging

Het is inmiddels 14.30 uur als de strijd begint. Om de beurt leggen de schutters aan om de pijl in de richting van de vogel te schieten. De toeschouwers in de schaduw van de bomen, met een verkoelend drankje bij de hand, zien als eerste de schoonvader van huidige koning Melanie een stuk van de vogel afschieten. Er volgen nog vele treffers, zonder dat de vogel ook maar iets beschadigd raakt. Ook vrouwelijke schutters schieten raak, maar zij missen meestal de kracht in het schot om de vogel te beschadigen. Tussentijds zijn er nog prijzen te verdienen. Wie de ‘W’ schiet wint de wekker, wie de ‘H’ schiet wint het gouden horloge.

Welgemikt schot

De houten vogel op de top van de schutsboom blijkt taaier dan gedacht en als na enkele uren de vogel nog nauwelijks beschadigd blijkt, wordt in overleg besloten om hem zwakker te maken. Als dat niet voldoende blijkt wordt dit ritueel na enige tijd herhaald, misschien wel in de veronderstelling dat de vogel voor donker wel neergehaald moet zijn. Uiteindelijk geeft het houten beest zich om 18.55 uur gewonnen. Met een welgemikt schot schiet Geert Snaphaan zich tot koning. Hij krijgt het koningsvest omgehangen en mag over het vaandel lopen. De komende vier jaar mag hij zich koning van het Gilde Sint Ambrosius noemen met alle rechten en plichten die daarbij horen. Leve de koning!

Zie verderop voor een enthousiaste sfeerreportage.