Al is in Kaatsheuvel dan wel veel monumentaals verdwenen, toch zijn er vaak nog kleine elementen over die herinneren aan de rijke historie van ons kerkdorp. Kleine monumentale elementen waar je misschien dagelijks wel voorbij loopt of fietst en in al die jaren nog nooit hebt opgemerkt, maar wel een stukje van de Kaatsheuvelse historie vertellen. De komende weken zullen we in De Duinkoerier aandacht besteden aan deze kleine historische elementen. Vandaag zijn dat bolle akkers.

Net als bij gebouwen bevinden zich ook in het landschap historische elementen. Een ervan zijn de zogenaamde bolle akkers. Deze akkers zijn kenmerkend voor de arme Brabantse zandgronden. Ze bestaan uit lagen van soms wel 0,5 tot 1 meter diep donkerbruine aarde verrijkt met dierlijke mest vermengd met turf of heideplaggen. Boeren hebben die jaar na jaar op de akkers aangebracht. Zo konden ze een goede oogst bereiken waar dat normaal niet mogelijk was. In Kaatsheuvel waren vele keuterboertjes die naast een gemengd boerenbedrijf ook werkzaam waren als turfsteker en later als schoenmaker. Deze keuterboertjes hadden wat kleinvee en teelden vaak groenten en andere gewassen op relatief kleine akkers. De koeien en schapen van de boer graasden zowel op de heide als op hooilanden en de boer stak turf dat in de omgeving van Kaatsheuvel en De Moer voorhanden was. Die turf samen met heideplaggen vormde het strooisel van de stal. Gedurende een periode van zo’n zes maanden werd de stal niet uitgemest, maar er werd wel als het nodig was turf of heideplaggen bijgestrooid. Het mengsel (mest en veen/heideplaggen) dat daardoor ontstond was een goede meststof voor de schrale zandgrond en werd over de akker verspreid. Hoewel het per jaar vaak om dunne laagjes ging, stapelde dat in de loop der tijd aardig op. Zoals hiervoor reeds aangegeven ontstonden zodoende lagen tot wel 0,5 tot 1 meter donkerbruine aarde bovenop de zandgrond en door het jarenlang opploegen (bolploegen), met een zogenaamd molbord, ontstonden akkers die bol van vorm werden. De dikte van de eerdlaag, zoals de bruine aard heet, kon sterk wisselen en is afhankelijk van de dikte van de lagen die de boer aanbracht. Het glooiende reliëf van een bolle akker loopt vaak af naar wegen of kleine stroompjes. Een paar mooie voorbeelden van bolle akkers vinden we langs de Europalaan, tussen de rotonde bij de Marktstraat en Crossroads aan de Dreefseweg. Een ander mooi voorbeeld is te zien schuin tegenover het voormalige café de Efteling. Aan de Horst ligt richting de achterzijde van Villa Pardoes nog een goed zichtbare bolle akker. Helaas zijn er door allerlei ruilverkavelingsprojecten veel van deze bolle akkers in de loop der jaren verdwenen. Laten we de thans aanwezige exemplaren dan ook koesteren.

Hopelijk dat u voortaan op uw wandeling of fietstocht aandacht besteedt aan de kleine historische elementen die het verhaal van ons kerkdorp Kaatsheuvel levendig houden. Ze zijn in ieder geval de moeite waard om te bewaren. Iets waar heemkundekring De Ketsheuvel zich voor inzet. Word ook lid en meldt u aan via www.deketsheuvel.nl.

Kees Grootswagers, lid heemkundekring De Ketsheuvel