Als afgelopen weekend model staat voor het weer dat we gaan krijgen in de komende maanden, dan wordt het een mooie zomer. Zomaar op een terrasje gezeten, kwam ik in gesprek met enkele dorpsgenoten. Het ging over alles en niets. Ook over Europese ontwikkelingen tot Haagse politiek. En ja hoor, zelfs de plaatselijke politiek werd aangestipt. Uit onze gesprekken maak ik vaak op dat de gemiddelde burger meent dat de gemeenteraad als ‘hoogste’ orgaan zomaar alles kan regelen. Dat is dus absoluut niet waar. Ik waag nog eens een poging om aan de hand van het staatsrecht dit toe te lichten.

De bevoegdheden kwestie

Voorop gesteld, het staatsrecht is niet eenvoudig. Het bestaat uit de Grondwet en veel uiteenlopende wetten, maar wat het staatsrecht zo ondoorgrondelijk maakt zijn de (Europese) verdragen, de rechterlijke uitspraken (jurisprudentie), het gewoonterecht en de zogeheten algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Staatsrecht regelt onder meer de relatie tussen overheid en burger, maar ook de bevoegdheden binnen en tussen de overheden. Onze Grondwet bepaalt inderdaad dat de raad het hoofd is van de gemeente. Maar uit de structuur van het staatsrecht volgt dat de raad dat slechts is in het vaststellen van plannen en kaders (zogeheten autonome zaken). Het college van burgemeester en wethouders regelt alle bestuurszaken, die voortvloeien uit een specifieke wet (medebewind zaken). Daarnaast kan zelfs de burgemeester als zelfstandig bestuursorgaan optreden, bijvoorbeeld als de veiligheid en openbare orde in het geding is.

Hoe zit dat dan in projecten?

Als het gaat om het geven van uitvoering aan ruimtelijke en economische projecten is het in de meeste gevallen zo dat het college bevoegd is. Echter, hier zegt de Gemeentewet weer dat het aangaan van (privaatrechtelijke) samenwerkingsafspraken ofwel overeenkomsten, het college hiervoor de mening moet vragen van de raad (wensen & bedenkingen procedure). Ook in gevallen waar een voornemen leidt tot ingrijpende gevolgen voor de gemeente is een besluit van de raad vereist. Zo zal bij de nieuwbouw van het Loons dorpshuis het college veel ruimte hebben om de plannen voor te bereiden. Vanwege de samenwerkingsafspraken en/of ingrijpende gevolgen is een besluit door de raad dus wettelijk voorgeschreven. Hier zien we al hoe het staatsrecht divers kan worden uitgelegd. Want los van dit formele voorschrift, kan ook worden beredeneerd dat de raad immers budgethouder is van de gemeentelijke portemonnee. En aangezien het college voor dit project geen middelen tot zijn beschikking heeft, zal het college de raad daarom moeten vragen.

In het geval met het huisvesten van vluchtelingen ging het anders. Daar zei de voorzitter van de raad dat het college bevoegd is. Die uitspraak werd gedaan omdat ervan werd uitgegaan door het college dat er een wet was die deze bevoegdheid gaf aan het college. Omdat er weliswaar een landelijke wet in de maak was, maar nog geen kracht van wet had, kreeg de raad twee dagen voor de vergadering te horen dat de raad dus bevoegd is. Niet elke fractie had zich hierop (goed) voorbereid, zodat de aanloop naar de besluitvorming niet soepel verliep. Dat kan zo echt niet. In een organisatie waarin jaarlijks meer dan € 70 miljoen euro omgaat, kan er best eens onduidelijkheid ergens over bestaan, maar dan moet je hieruit ook lering willen trekken. Als je als dagelijks bestuur of voorzitter dit vraagstuk onvoldoende serieus neemt, ontstaan er rare situaties. De verwachtingspatronen bij de diverse fracties gaan onnodig verschillen. Dit onderwerp is in het laatste overleg van de agendacommissie van de raad (het presidium) aangestipt. Een inhoudelijke discussie werd niet nodig geacht. Toekomstig KLM staat in deze discussie alleen. Dus herkenning van de staatsrechtelijke bevoegdheden kwestie binnen onze gemeente zal een behoorlijke uitdaging blijven. Toekomstig KLM zal toekomstige processen mede in het belang van de burgers blijven bewaken, maar ook de collega’s in de raad blijven wijzen op de consequenties.

Politieke uitdagingen voor Toekomstig KLM

Toekomstig KLM zet zich in om de slagkracht van Loon op Zand als geheel in kaart te brengen. Helpt u ons daarmee ? Wij zijn te bereiken via info@toekomstigklm.nl. Bellen mag ook: 06-53296415.

Namens de fractie Toekomstig KLM,

Marten Krikken, Arno Coomans & Maikel van der Velden